E-Ticaretin Cazibesi ve Artan İade Sorunu
Günümüzün dijitalleşen dünyasında, e-ticaretin sunduğu ‘tek tıkla alışveriş’ ve ‘kolay iade’ imkanları, tüketiciler için büyük bir konfor alanı yarattı. Ancak bu görünürdeki basitliğin ardında, hem işletmeler hem de gezegenimiz için ciddi maliyetler ve çevresel zorluklar barındıran devasa bir lojistik operasyon yatıyor. İade ekonomisi, hızla büyüyen ve dikkatle yönetilmesi gereken karmaşık bir süreci ifade ediyor.
‘İade Ekonomisi’: Üretim Maliyetini Aşabilen Süreçler
Yaşar Üniversitesi Lojistik Yönetimi Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Melisa Özbiltekin Pala, bu büyüyen ‘iade ekonomisi’nin hem finansal hem de ekolojik boyutlarını mercek altına aldı. Pala’ya göre, birçok durumda bir giyim ürününün iade süreci, o ürünün tek birim üretim maliyetinden daha yüksek bir operasyonel yük oluşturabiliyor. Bu durum, bazı işletmeleri iade edilen ürünleri yeniden satışa sunmak yerine imha etmeye itebiliyor.
Tersine Lojistiğin Zorlukları
Online alışverişin hayatımızın merkezine yerleşmesiyle birlikte, tüketiciler için sunduğu kolaylıklar, lojistik sektörü için adeta bir sınav niteliği taşıyor. Özellikle giyim sektöründe gözlemlenen yüksek iade oranları, ‘tersine lojistik’ kavramını daha da önemli hale getiriyor. Dr. Pala, basit bir iade işleminin bile, ürünün üretim maliyetini aşan operasyonel giderler ve önemli bir karbon ayak izi yaratarak çevresel sorunlara yol açabileceği konusunda uyarılarda bulunuyor. Bu süreçlerin etkin bir şekilde yönetilmesi büyük önem taşıyor.
Tek Bir İadenin Yolculuğu ve Maliyet Kalemleri
Bir ürünün müşteriden alınıp depoya geri dönmesi, oldukça katmanlı bir lojistik zincirini tetikliyor. Bu süreç; ürünün toplanması, taşınması, titiz bir kalite kontrolünden geçirilmesi, yeniden paketlenmesi ve stoklara alınması gibi birçok adımı içeriyor. Dr. Pala, bu çok aşamalı sürecin maliyet boyutunu şu şekilde açıklıyor: ‘Bir kazağın üretim aşaması, genellikle ölçek ekonomileri sayesinde daha uygun maliyetlerle gerçekleştirilir. Ancak iade edilen bir ürün için yapılan işlemler, her bir ürün bazında çok daha yüksek maliyetlere ulaşabiliyor. Sonuç olarak, bazı firmalar bu ürünleri tekrar raflara koymak yerine imha etme yoluna gidebiliyorlar.’ Bu durum, hem finansal kaynak israfına hem de gereksiz bir çevresel etkiye yol açıyor.
Gizli Karbon Yükü: ‘Uymadıysa İade Ederim’ Mantığının Bedeli
Tüketicilerin en sık tercih ettiği iade nedenlerinden biri olan ‘beden uyuşmazlığı’, eğer etkin bir şekilde yönetilmezse, farkında olmadan ciddi bir çevre kirliliğine neden olabiliyor. Dr. Pala, tüketicinin ‘beden uymassa da geri gönderirim’ rahatlığının arkasında yatan görünmeyen karbon ayak izine dikkat çekiyor. Bir ürünün kargo ile toplama merkezlerine ulaşması, ayrıştırılması, kalite kontrollerinin yapılması, tekrar paketlenmesi ve stoklanması derken, her adımda enerji tüketimi ve emisyon artışı yaşanıyor. Özellikle moda perakendeciliğinde, bir ürünün iade süreci boyunca ortaya çıkan karbon salınımı, ilk sevkiyat sırasındaki emisyonları aşabiliyor ve sektörde önemli bir ekolojik yük oluşturabiliyor. Tüketicinin sıradan bir işlem olarak gördüğü bu karar, aslında arka planda büyük bir çevresel maliyet yaratıyor ve iade ekonomisi süreçlerinin sürdürülebilirlik açısından yeniden gözden geçirilmesini zorunlu kılıyor.
Çözüm: Stratejik İyileştirme ve Sürdürülebilirlik
Dr. Pala, bu sorunların üstesinden gelmek için stratejik iyileştirmelerin şart olduğunu vurguluyor. Tersine lojistik süreçlerinin dikkatli ve planlı bir şekilde yürütülmesiyle, taşıma optimizasyonu, enerji verimliliğinin artırılması ve geri dönüşüm altyapısının güçlendirilmesi gibi adımlarla risklerin minimize edilebileceğini belirtiyor. Doğru yönetilen tersine lojistik uygulamalarının, hem operasyonel verimliliği artırdığını hem de sürdürülebilirlik hedefleriyle uyum sağladığını sözlerine ekliyor.
